Nghĩa trang Hàng Dương - nơi đây lịch sử đã đi qua nhưng còn đó biết bao người ở lại, trở thành một chốn bất tử của những con người vô danh. 

1. Vị trí & lịch sử

Nghĩa trang Hàng Dương nằm trên đường Nguyễn Văn Cừ, thuộc huyện Côn Đảo, cách sân bay Cỏ ống khoảng 13km. Du khách có thể đến nghĩa trang bằng cách thuê xe máy, đi taxi hoặc đi bộ (nếu ở khách sạn gần nhà tù Côn Đảo). 

Nghĩa trang Hàng Dương là nơi yên nghỉ của hàng vạn những người tù yêu nước, những chí sĩ cách mạng đã bị kẻ thù tra tấn đến chết trong hơn 100 năm. Một thời, nhắc đến Côn Đảo là người ta nhớ ngay đến hai câu thơ “Côn Lôn đi dễ khó về - Già đi bỏ xác, trai về nắm xương”. Nghĩa địa đầu tiên được thành lập trên đảo là ở gần Chuồng Bò. Thực dân Pháp chỉ đào hố rồi ném thi thể những người tù xuống và lấp cát lên. Sau cuộc khủng bố trắng ở Nam Kỳ, một khu nghĩa trang mới với quy mô rộng hơn được xây dựng và được lấy tên là Hàng Dương. Trong suốt hơn 1 thể kỷ đã có hơn 2 vạn tù nhân yêu nước đã nằm ở lại nghĩa trang này.

2. Bản đồ nghĩa trang Hàng Dương

Nghĩa trang Hàng Dương được chia làm bốn khu chính: A, B, C, D, trong đó bao gồm 2 khu nhỏ: khu nghĩa trang hữu danh, khu nghĩa trang vô danh.

Khu A: Khu A là nơi yên nghỉ của của gần 700 người tù cách mạng yêu nước trước năm 1945 trong đó chỉ có 91 ngôi mộ là có ghi tên còn lại là những ngôi mộ khuyết danh. Khu A là nơi mà tổng bí thư Đảng Cộng Sản Việt Nam Lê Hồng Phong và nhà báo yêu nước Nguyễn Đăng Ninh nằm xuống bởi sự tra tấn của kẻ thù.

Khu B: Khu B gồm hơn 650 ngôi mộ yên nghỉ trong giai đoạn 1945 – 1960. Chỉ 1/3 số ngôi mộ ở đây là có tên, trong đó có mộ của vị nữ anh hùng Võ Thị Sáu, còn lại là 4 ngôi mộ tập thể và mộ vô danh.

Khu C: Bao gồm gần 400 ngôi mộ của những người tù cộng sản trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ. Phần lớn các khu mộ ở đây đều có bia ghi tên, quê quán, ngày mất được chôn cất cẩn thận. 

Khu D: Là nơi quy tập của gần 200 ngôi mộ cũ ở gần chuồng Bò. Những khu mộ này hầu như không có tên.

3. Những lưu ý khi đến thăm nghĩa trang Hàng Dương

- Du khách có thể đến thăm nghĩa trang vào ban ngày nhưng thông thường những người dân trên đảo thường thăm mộ vào giờ tí ban đêm (khoảng 23h).

- Du khách nên ăn mặc nghiêm trang, thành kính, không leo trèo, nhảy qua mộ người đã khuất.

- Nên mang vòng hoa trắng khi đến viếng mộ liệt sĩ Võ Thị Sáu.