Được biết đến như là Tây Đô của nước ta vào cuối đời Trần và thời Hồ, Thành Nhà Hồ được ví như một kỳ quan bằng đá vĩ đại thể hiện tinh hoa, tài năng và sáng tạo của nhân dân dân ta.

1. Vị trí, lịch sử

Thành Nhà Hồ thuộc địa phận huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa, cách Hà Nội khoảng 180km, là tòa thành bằng đá duy  nhất còn tồn tại ở Đông Nam Á. Thành Nhà Hồ do Hồ Nguyên Trừng – con trai của Hồ Quý Ly thiết kế và xây dựng vào cuối thế kỷ thứ 14. Đây là giai đoạn, Triều Trần lâm vào khủng hoảng trầm trọng, nhà vua bạc nhược, tin vào đạo giáo, phó mặc triều đình cho Hồ Quý Ly. Ông đã thực hiện hàng loạt những cuộc cải cách táo bạo về kinh tế - văn hóa – tiền tệ để đưa đất nước thoát khỏi cảnh trì trệ. Một trong những cải cách đó là dời đô về Tây Đô. Thành Tây Đô có địa thế khá hiểm trở. Phía Bắc được che chắn bởi ngọn núi Thổ Thượng, Phía Tây có núi Nhu Họa, Phía Đông có núi Hắc Khuyển, phía Nam là nơi hội tụ của sông Mã và Sông Bưởi.

Ngày nay, du khách có thể đi thăm Thành Nhà Hồ theo 2 con đường bộ. Nếu đi theo Đường Quốc Lộ 1A, qua Thị xã Bỉm Sơn, rẽ lên ngã ba Thạch Thành, đi qua thị trấn Vĩnh Lộc đến địa phận xã Vĩnh Tiến là tới Thành Nhà Hồ, thời gian di chuyển mất khoảng 4 tiếng đồng hồ. Cách thứ 2 là đi theo đường Quốc Lộ 6, đi theo đường 21B,  sau đó đường Hồ Chí Minh, theo biển chỉ dẫn đến Huyện Thạch Thành sang Vĩnh Lộc.

2. Kiến trúc

Từ bao đời nay, Thành Nhà Hồ là biểu tượng cho một triều đại tuy chỉ tồn tại có 7 năm nhưng lại có một vai trò rất quan trọng trong lịch sử phong kiến nước ta. Thành Nhà Hồ được thiết kế và xây dựng bởi Hồ Nguyên Trừng – con trai cả của Hồ Quý Ly là một người có tài về cầm, kỳ, thi, họa và tài quân sự. Ông cũng chính là người xây dựng quảng trường Thiên An Môn, chế tạo súng thần công, xây thành đắp lũy từ Ba Vì đến Sông Luộc.

Giống như các công trình kiến trúc thành lũy quân sự, Thành Nhà Hồ bao gồm 3 vòng thành: La Thành, Hào Thành và Hoàng Thành. La Thành là vòng thành ngoài cùng được đào đắp dựa theo địa hình núi sông, có đoạn là những núi đá sứng sững, có đoạn lại dựa vào sông để thiết kế. Hào Thành được đắp đất rồi đào hào sâu, dẫn nước từ sông Mã vào. Hoàng Thành được xây dựng từ những tảng đá lớn, xếp chồng lên nhau, không dùng vôi vữa, hay chất kết dính nào. Những tảng đá này nặng vài chục tấn, được khai thác, đẽo gọt ở núi An Tôn, cách vị trí xây thành khoảng 2km. Thành bao gồm 4 cổng chính: Nam, Bắc, Tây, Đông được xây dựng theo kiểu kiến trúc mái vòm, những khối đá trên vòm đục đèo hình múi bưởi, xếp khít lên nhau. 

Thành nhà Hồ được xem như là một công trình kiến trúc bằng đá tiêu biểu  nhất ở Đông Nam Á bởi sự chuẩn mực về chi tiết và sự đồ sộ về kiến trúc.

3. Các điểm tham quan Thành Nhà Hồ

- Tường thành và cổng thành bằng đá: Hiện nay trên phạm vi huyện Vĩnh Lộc, vẫn còn khá nguyên vẹn bốn cổng thành bằng đá của Tây Đô cùng dấu tích một vài đoạn tường thành, hào thành khi xưa. Đến đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng một công trình bằng đá đồ sộ, tiêu biểu cho tài, trí, lực của con người Việt Nam.

- Di chỉ Đàn Tế Nam Giao: Di chỉ Đàn Tế Nam Giao là nơi nhà vua tiến hành lễ cúng trời đất. Hiện di chỉ bảo tồn được giếng vua và những dấu tích nên móng của một đàn tế được bố trí hết sức khoa học và công phu.

- Đền thờ nàng Bình Khương: Chuyện kể rằng, trong quá trình xây thành, có một đoạn thành phía Đông cứ xây lại đổ, Hồ Quý Ly tức giận sai xử người giám sát công trình là Trần Công Sỹ tội chết. Vợ ông là Bình Khương biết chồng bị oan đã đập đầu vào khối đá tự vẫn. Đền thờ của nàng được xây dựng sát với chân thành, nơi nàng tự vẫn.

- Chùa Giáng: Chùa Giàng là một trong những ngôi cổ tự linh thiêng của đất xứ Thanh, được xây dựng dưới đời vua Duệ Tông. Chùa Giáng từng là nơi mà vua, quan lại phải dừng chân tế bái khi qua Tây Đô. 

Qua hơn 600 năm tồn tại, kinh đô chưa kịp xây dựng xong đã bỗng chốc đổ sụp, bãi bể hóa nương dâu, bao dinh thự, lâu đài tiêu biến nhưng những cổng thành bằng đá vẫn sững sững đứng đó với thời gian như thể hiện chí khí của người anh hùng có tài năng nhưng không được lòng người. 

4. Giá vé tham quan

Người lớn: 10.000đ/lượt. Trẻ em: 5.000đ/lượt.