Dinh vua Mèo Hoàng A Tưởng - một trong những địa danh lịch sử mang niềm tự hào của người dân Bắc Hà. Trải qua hơn 100 năm tồn tại, dinh thự vẫn toát ra vẻ kiêu hãnh và sừng sững, thu hút mọi ánh nhìn từ du khách thập phương.

1. Vị trí & hướng di chuyển

Dinh Hoàng A Tưởng nằm ở trung tâm huyện lỵ Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Nếu du khách xuất phát từ Hà Nội thì có thể đi bằng tàu hay xe khách chạy ban đêm tới ga Lào Cai với giá vé từ 130.000 đồng trở lên tùy loại chỗ ngồi. Sau khi tới Lào Cai, du khách tiếp tục đi xe khách tới huyện Bắc Hà với giá vé 150.000 đồng/người/lượt. Và từ đây là bạn có thể thực hiện hành trình khám phá Bắc Hà và tham quan dinh vua Mèo.

2. Lịch sử xây dựng

Để xây dựng được dinh thự của mình, họ Hoàng đã rày công mời cả thầy phong thủy của Trung Quốc sang để giúp mình lựa chọn khu đất có vị thế đẹp để tiến hành xây dựng, và cuối cùng họ đã chọn một khu đất rộng 10.000m2 hướng đông nam hội tụ đủ cả long-mạch-thủy-sa, sau lưng và hai bên chái nhà đều dựa lưng vào vách núi, phía trước là suối và xa xa là ngọn núi có thế mẹ bồng con. Đây là thế “tựa sơn đạp thủy”, thế đất với ý nghĩa con cháu đời sau được hiển vinh. Công trình được khởi công xây dựng vào năm 1914 và sau 7 năm xây dựng đã được hoàn thành vào năm 1921.

3. Kiến trúc Dinh vua Mèo Hoàng A Tưởng

Toàn bộ dinh thự được xây theo hình chữ nhật khép kín, rộng 4.000 m², có tường rào bảo vệ và bốn phía tường đều có lỗ châu mai như pháo đài và có lính canh giữ. Muốn vào dinh, bạn phải bước lên hai cầu thang vòng trước hiên nhà rồi đến một sân chờ rộng. Nghe nói ngày trước, sân này dùng để múa xòe cho vua xem. Khu nhà gồm hai tầng với phòng chính, phòng sinh hoạt chung và phòng riêng dành cho các bà vợ và con cái. Đứng từ trên ban công, vua Mèo có thể phóng tầm mắt ra xa để ngắm nhìn núi rừng Bắc Hà. Những phòng kế tiếp nhỏ hơn là nơi ở cho lính và người hầu với lối kiến trúc đơn giản hơn nhiều để phân biệt với nơi ở của chủ nhân. Phía sau dinh là hầm thoát hiểm của gia đình họ Hoàng.

Nét đặc biệt ở dinh Hoàng A Tưởng chính là lối kiến trúc Á - Âu kết hợp, do nơi đây được các kiến trúc sư người Pháp và Trung Quốc thiết kế. Tuy nhiên, lối kiến trúc châu Âu vẫn rõ nét hơn cả, được thể hiện ở những chi tiết như họa tiết cảnh nguyệt quế đắp nổi trên các cửa vào, biểu tượng cho hạnh phúc vào thịnh vượng, cửa lan can trổ ra hình vòm, cột nhà thanh thoát, lan can, cầu thang vòng, hành lang lát gạch. Đây là lối kiến trúc phổ biến ở phương Tây vào thế kỉ XVII- XVIII.

Và theo như sử sách đã ghi chép thì nguyên vật liệu để xây dinh thự là đá vôi, cát, mật mía và sáp ong ở địa phương và xi măng sắt thép chở từ Hà Nội và Lào Cai lên. Chính vì nguyên liệu xây khá đặc biệt nên ở châu Bắc Hà thời đó, gia đình thổ ty đã thắt chặt quy định cống nạp sáp ong và thuốc phiện. Ngoài ra, toàn bộ mái dinh được lợp bằng ngói gốm,  sản xuất từ đất sét trong lòng núi dưới sự gián sát của các chuyên gia người Trung Quốc, sàn nhà cũng được lát bằng gỗ quí được khai thác từ Hoàng Liên Sơn. Chính vì sự kì công trong thiết kế và xây dựng nên dinh Hoàng A Tưởng vẫn còn đầy đủ các hạng mục công trình, thách thức nắng mưa và thời gian.

Ngày nay, khi du khách đến tham quan dinh vua Mèo Hoàng A Tưởng, tuy còn đầy đủ các dãy nhà nhưng không còn được nguyên vẹn như thiết kế nguyên bản, xong không vì thế mà nơi đây mất đi sự uy nghi của mình. Đến với nơi đây, điều khiến du khách cảm nhận rõ nét nhất là sự uy quyền và giàu có của gia đình Thổ ty Hoàng A Tưởng, và phần nào hiểu thêm về cuộc sống thời kì Bắc Hà còn ở chế độ thuộc địa nửa phong kiến.